ΚΡΙΣΙΣ (CRISIS) (Καβάλα)

Γράφει ο Δημήτρης Βασιλειάδης

Το συγκρότημα των ΚΡΙΣΙΣ γεννήθηκε μέσα από την αγάπη μιας νεανικής παρέας από την Καβάλα για τον ροκ ήχο και σε συνδυασμό με την ανησυχία τους για το κοινωνικό γίγνεσθαι, αποτύπωσαν στους στίχους τους, τα αδιέξοδα και τις εσωτερικές τους αναζητήσεις με έναν τρόπο ποιητικό όσο και τραχύ.

Εν αρχή δημιουργήθηκε το 1979 στην Καβάλα ένας μαθητικός κύκλος φίλων, με κοινή αφετηρία την έφεση προς τον τότε σκληρό ήχο και υπό τον τίτλο «Κλίκα heavymetal» συναντώνται σε κοινά σπίτια για την ακρόαση της αγαπημένης τους μουσικής. Μέσα από αυτόν τον κύκλο ξεχωρίζει μια στενότερη παρέα η οποία παρακινούμενη από τον ενθουσιασμό που προέκυπτε από τον σκληρό ήχο, αποφασίζει να ακολουθήσει τους «ήρωές» της και γένοιτο οι Stormbringer. Tα μέλη των Stormbringer ήταν οι Χρήστος Γεωργιάδης (φωνητικά), Πλουμής Καρακούσης (ντραμς & φωνητικά), Σάκης Ρώρρας (κιθάρα σε ρόλο μπάσου) και Κώστας Κανελλόπουλος (κιθάρα), με τον τίτλο του γκρουπ να δείχνει την αγάπη τους προς τους DeepPurple, όπως επίσης τους RoryGallagher, LedZeppelin, Doors, Rainbow, AC/DC, Queen, LynyrdSkynyrd, κ.α.. Με αυτήν την σύνθεση, με ελάχιστα μέσα, δανεικά όργανα ή αγορασμένα μέσα από αιματηρές οικονομίες, οι Stormbringer δομούν το ρεπερτόριο τους διανθισμένο με διασκευές των «ηρώων» τους ενώ παρουσιάζουν και το πρώτο τραγούδι σε δική τους σύνθεση, το “Angel” (Κ.Κανελλόπουλος – Π.Καρακούσης). Μέσα από συνεχόμενες πρόβες σε ταράτσες, φιλικά σπίτια ή και αποθήκες στις οποίες άρχισαν σιγά-σιγά να παρίστανται οι πρώτοι φίλοι-ακροατές, ξεδιπλώνεται σταδιακά τόσο η δεξιοτεχνία όσο και η συνθετική τους σπίθα.

Η ανάγκη για παρουσίαση του ρεπερτορίου τους, τους ωθεί σε συνεργασία και με μέλη άλλων φιλικών συγκροτημάτων πάντα, στην παράτολμη απόφαση να αιτηθούν από τον τότε δήμαρχο Καβάλας την παραχώρηση ενός θερινού και προς κατεδάφιση δημοτικού κτιρίου, του Σινέ Ροδόπη, για την διενέργεια ενός μονοήμερου φεστιβάλ. Επειδή η τύχη ευνοεί τους τολμηρούς, έλαβαν την πολυπόθητη έγκριση υπό τον όρο της ανάληψης όλης της ευθύνης καθαρισμού και αποκατάστασης του εγκαταλειμμένου κτιρίου. Για την επιτυχή διεξαγωγή του, επιστρατεύτηκε το σύνολο των γνωστών, φίλων και οικογενειών των εμπλεκόμενων μελών ώστε να καταστεί εγκαίρως εφικτή η συναυλία, αποκαθιστώντας βλάβες, ράβοντας τρύπια υφάσματα, καθαρίζοντας χώρους και επιδιορθώνοντας σπασμένα καθίσματα. Να σημειωθεί ότι το πρώτο αυτό ροκ φεστιβάλ στη Καβάλα απετέλεσε την αρχή ενός ετήσιου θεσμού, του επίσημου Ροκ Φεστιβάλ Καβάλας ενώ στα επόμενα τέσσερα χρόνια οι ΚΡΙΣΙΣ βοηθούσαν την διοργάνωση και συμμετείχαν σε αυτά. Το φεστιβάλ ορίστηκε για την Κυριακή στις 27/09/1981 και θα μοιράζονταν την σκηνή τα Καβαλιώτικα συγκροτήματα Rotters, Habeas Corpus, Stormbringer, Σιέλ Ακίδες, Pall Stars, Gass War Child. Όλα τα έξοδα, οι διάφορες εργασίες, αλλά και οποιαδήποτε έσοδα προέκυπταν, αποφασίστηκε να μοιραστούν εξ’ ίσου σε όλους τους συμμετέχοντες, ενώ τα δραστήρια αδέλφια Παναγιώτης και Θανάσης Μακρής (μέλη των HabeasCorpus) συμφωνήθηκε από όλους να εμφανιστούν ως οι επίσημοι διοργανωτές. Την τελευταία στιγμή προέκυψε διαφωνία με το συγκρότημα των Rotters για τυπικούς λόγους, με αποτέλεσμα να μετακληθούν άμεσα οι So What? (μετέπειτα Κερδοσκοπική Συμμορία) από την Θάσο, οι οποίοι τους αντικατέστησαν στο φεστιβάλ. Οι Rotters, Καβαλιώτικο γκρουπ – δημιουργία 1977 – με έφεση στο κλασσικό 50’s & 60’s rock’n’roll ρεπερτόριο, αποτελούνταν στο αρχικό σχήμα από τους Δημήτρη Μπόσκο (κιθάρα), Αντρέα Κωσταντινίδη (κιθάρα), Δημήτρη Ξανθόπουλο (μπάσο), Στέλιο Ντυνιαράκη (ντραμς), Αλέξη Καραδημητρίου (τραγούδι) και Δημοσθένη Μπρούσαλη πλήκτρα ενώ μετέπειτα κλήθηκαν ως αντικαταστάτες οι Αλέκος Σκεπαρνάς (τραγούδι) και Κυριάκος Παγκαλίδης (ντραμς).

Με αφορμή την γνωριμία του Δημήτρη Μπόσκου με τους Stormbringer, τους οποίους παρακολούθησε στο φεστιβάλ, τους γίνεται πρόταση άμεσα από αυτόν να προσχωρήσει στο σχήμα η οποία γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό λόγω της καλής του φήμης ως κιθαρίστα. Αμέσως μετονομάζονται σε ΚΡΙΣΙΣ, επιλέγοντας να ακολουθήσουν τον ελληνικό στίχο ώστε να αποδώσουν στην μητρική τους γλώσσα τα καθημερινά τους ερεθίσματα και να είναι άμεσα κατανοητοί από το ακροατήριό τους. Νονός του γκρουπ ήταν ο Πλουμής Καρακούσης, με την σύμφωνη γνώμη όλων των μελών, καθότι ως λέξη είχε ταυτόσημη έννοια και στην αγγλική γλώσσα, ενώ εμπεριείχε πολλαπλά νοήματα και σηματοδοτούσε την ρευστή εποχή στο μεταίχμιο μιας γενιάς που έψαχνε εναγωνίως τον δικό της ζωτικό χώρο για να εκφραστεί. Κατά συνέπεια, τα μέλη του γκρουπ αφοσιώθηκαν ψυχή τε και σώματι στην δημιουργία και αποτύπωση των δικών τους προβληματισμών μέσα από πρωτότυπες ελληνόφωνες συνθέσεις, κρατώντας από το προγενέστερο ρεπερτόριο μόνο το τραγούδι “Angel”. Είναι χαρακτηριστικό ότι λόγω έλλειψης ενισχυτή μέχρι της έλευσης του Δημήτρη Μπόσκου, το γκρουπ χρησιμοποιούσε το ηχείο από κασετοφωνάκια ως μόνιτορ ενώ κατόπιν χρησιμοποιήθηκαν και οι 4 θέσεις του ενισχυτή του για τα υπόλοιπα όργανα και την μικροφωνική. Παρά την ένδεια των τεχνικών μέσων και το νεαρό της ηλικίας τους (16-20 ετών), αφοσιώνονται πλήρως στον σκοπό τους προβάροντας εντατικά αρχικά στο ισόγειο/γκαράζ της οικίας του Δημήτρη Μπόσκου ενώ κατόπιν βρίσκουν ένα παλαιό ισόγειο σπίτι στην περιοχή Ποταμούδια, το οποίο ενοικιάζουν με το υστέρημά τους και το μετατρέπουν σε προβάδικο, ονοματίζοντάς το ως Studio Κρίσις, το γνωστό στους φίλους ως «το σπιτάκι». Σταδιακά τα πρωτόλεια όργανα αντικαθίστανται από καλύτερα, αγοράζουν χειροποίητη μικροφωνική (μάρκας ΤΤ), καλύτερους ενισχυτές ενώ παράλληλα με τις περιστασιακές εργασίες που κάνουν για εισοδηματική ενίσχυση, κάποιες φορές χρειάστηκε να υπενοικιάσουν το στούντιο τους σε τοπικές μπάντες-και όχι μόνο- τις ώρες που δεν προβάρουν.

Μέσα από αυτόν τον πυρετώδη δημιουργικό οργασμό το συγκρότημα συνθέτει τα πρώτα του κομμάτια και στις 27/11/1981 δίνουν την πρώτη τους συναυλία ως ΚΡΙΣΙΣ στην Disco Alliage. Εκεί, πρωτοπαρουσιάζουν τις συνθέσεις τους «Απόβρασμα» (Δ.Μπόσκος – Γ.Δροσόπουλος & Χ.Γεωργιάδης), και «Ανθρωπάκος» (Δ.Μπόσκος – Π.Καρακούσης). Η επόμενη ήταν μια πρωϊνή κυριακάτικη εμφάνιση στις 10/01/1982 στο σινέ Απόλλων μαζί με τους Σιέλ Αρκίδες, Δεν Ξανάγινε Band, The Blames. Στη δεύτερη αυτή εμφάνιση πρωτοπαρουσιάστηκε μια δυνατή instrumental σύνθεση, με τίτλο «Εισαγωγή», η οποία μετά από δύο χρόνια μετεξελίχθηκε, απέκτησε στίχους, και τελικά απετέλεσε την σύνθεσή τους «Και ούτε λέξη» (Δ.Μπόσκος – Χ.Γεωργιάδης). Τρίτη εμφάνισή τους ήταν ξανά στην Disco Alliage, στο καρνάγιο, στις 26/02/1982. Εκεί παρουσίασαν για πρώτη φορά τις συνθέσεις τους «Όνειρο» (Δ.Μπόσκος – Χ.Γεωργιάδης) και «Ζήσε όπως θες» (Δ.Μπόσκος – Χ Γεωργιάδης). Να σημειωθεί ότι στις εμφανίσεις τους γενικά οι ΚΡΙΣΙΣ, παρουσιάζουν ένα μεικτό ρεπερτόριο το οποίο περιλάμβανε γνωστές διεθνείς ροκ επιτυχίες και διασκευές από ελληνόφωνο ροκ (Σιδηρόπουλο, Ταξιαρχίες, Σαββόπουλο κ.α.), εκτός από τις προαναφερόμενες δικές τους συνθέσεις. Δύο από αυτές αφορούν στα τραγούδια «Ανθρωπάκος» και «Απόβρασμα» τα οποία με αιχμηρό κοινωνικό στίχο αποτυπώνουν είτε το κοινωνικό γίγνεσθαι είτε την περιθωριοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου. Με καθημερινές εξαντλητικές πρόβες γίνεται εφικτή η άψογη εκτέλεση των δύο αυτών τραγουδιών οπότε αποφασίζεται από κοινού η ηχογράφησή τους, με σκοπό την κυκλοφορία τους σε δίσκο single. Για την ηχογράφηση, προτιμήθηκε το Καβαλιώτικο Studio Shaft των αδερφών Γεώργιου και Θοδωρή Κατάκαλου, το οποίο στεγαζόταν στην πίσω πλευρά του δισκοπωλείου που διατηρούσαν. Το στούντιο με πολύ φτωχικά μέσα, άνευ επαγγελματικής ηχομόνωσης και με ένα τετρακάναλο μπομπινόφωνο AKAI, ηχογραφούσε Καβαλιώτες καλλιτέχνες είτε σε ζωντανές εμφανίσεις είτε στον χώρο τους, αναπληρώνοντας με πολύ μεράκι και ταλέντο την έλλειψη τεχνολογικών μέσων. Η ηχογράφηση έγινε σταδιακά, εγγράφοντας αρχικά σε ένα κανάλι το μπάσο και ντραμς και στα επόμενα τις κιθάρες και τα φωνητικά. Ακολούθησε η υποτυπώδης μίξη και mastering της ηχογράφησης, ενώ μόνο για φορολογικούς και γραφειοκρατικούς λόγους τυπικά μπήκε η σφραγίδα της Καβαλιώτικης εταιρείας ΚΠΜ, οπότε και τα μέλη του γκρουπ κατέβηκαν στην Αθήνα, με το τελικό ηχογράφημα, το οποίο παρέδωσαν στο εργοστάσιο της Columbia στον Περισσό, για την κοπή 500 αντιτύπων, συνολικής αξίας 50.000 δραχμών, τα οποία και παρέλαβαν την επόμενη ημέρα, τέλη Μαΐου 1982. Με την επιστροφή τους στην Καβάλα, τα 5 μέλη μοιράστηκαν τις 100 κόπιες ενώ οι υπόλοιπες 400 δόθηκαν σε τοπικά δισκοπωλεία, τα οποία πρόθυμα ενίσχυσαν το συγκρότημα, αποδίδοντάς τους συχνά το σύνολο των εισπράξεων ώστε να αποσβέσουν το συντομότερο δυνατό το αρχικό κεφάλαιο των εξόδων της ηχογράφησης.

Με εφόδιο την θερμή υποδοχή της Καβαλιώτικης νεολαίας στο φρεσκοτυπωμένο σινγκλάκι του γκρουπ, κλείνονται μια σειρά εμφανίσεις, μεταξύ αυτών στις 30/06/1982 στο Αμφιθέατρο Διοικητηρίου Καβάλας, στις 07/08/1982 στον θερινό κινηματογράφο της Νέας Περάμου, στις 12/08/1982 στην Ελευθερούπολη, καθώς και στις 25/09/1982 στο 2ο Ροκ Φεστιβάλ στο Φρούριο Καβάλας, αποσπώντας ενθουσιώδη ανταπόκριση από την νεολαία ενώ τα τοπικά ραδιόφωνα παίζουν συνεχώς τα 2 τραγούδια του δίσκου. Στις συναυλίες αυτές εντάσσονται και δύο ακόμη πρωτότυπα τραγούδια τους, το «Παρασκευή βράδυ» (Κ.Κανελλόπουλος – Χ.Γεωργιάδης) και το «Μερικές φορές» (Δ.Μπόσκος – Χ.Γεωργιάδης). Στην εκπνοή του 1982 και στις αρχές του 1983 το συγκρότημα θα αντιμετωπίσει την πρώτη του μεγάλη κρίση με την αποχώρηση του κιθαρίστα Κώστα Κανελλόπουλου καθώς και την αντικατάσταση του μπασίστα Σάκη Ρώρρα, οι οποίες νομοτελειακά οδηγούν στην αναζήτηση νεών μελών. Στις αρχές του 1983, η θέση του μπασίστα θα καλυφθεί από τον αδελφό του Δημήτρη Μπόσκου, Απόστολο, όμως για την αναπλήρωση του κιθαρίστα γίνεται η έκπληξη. Το γκρουπ, ανοιχτό στην ακρόαση του διεθνούς νέου ήχου, αποφασίζει να προσθέσει πλήκτρα, τα οποία χειρίζεται ο Στέλιος Χόης. Στις 10/04/1983 μάλιστα, σε μια απρόοπτη εμφάνιση στο κινηματογράφο Παλλάς, παίζουν 2 τραγούδια με εξαμελή σύνθεση (Χ.Γεωργιάδης, Δ.Μπόσκος, Π.Καρακούσης, Σ.Χόης, Κ.Κανελλόπουλος, Σ.Ρώρρας)

Ακολουθεί μια μακρά περίοδος με πρόβες ώστε να καταστεί εφικτό το δέσιμο των νέων μελών και η επανεμφάνισή τους σε συναυλίες, ενώ το ρεπερτόριο των συναυλιών καθορίζεται μέσα από άτυπες καταγραφές της δημοτικότητας των τραγουδιών την ώρα της πρόβας από τον παριστάμενο νεαρόκοσμο εντός του προβάδικου. Το «σπιτάκι» στα Ποταμούδια, είχε γίνει σημείο αναφοράς της πόλης. Με τη νέα σύνθεση πρωτοεμφανίζονται σε κινηματογράφο της Ελευθερούπολης στις 14/05/1983. Ακολουθεί άλλη μια εντυπωσιακή εμφάνιση στο 3ο Ροκ Φεστιβάλ στο πάρκο Φαλήρου Καβάλας στις 01/10/1983, μαζί με τους T.N.T. (Ξάνθη), Βλάμηδες, ΡΟΚ ΑΒΕΕ (Ξάνθη), Helen’s Christian’s Band και τους So What? (Θάσος). Το 1983 έκλεισε με μια εμφάνιση στις 16/12/1983 στην «Disco 81» (Κρηνίδες). Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1983, ο Χρήστος Γεωργιάδης ως φοιτητής του Αριστοτελείου μετακομίζει στην Θεσσαλονίκη και ο Πλουμής Καρακούσης παρακολουθεί επαγγελματικά μαθήματα ντραμς στο «Νέο Ωδείο» από τον Κώστα Παγωνίδη, επίσης στην συμπρωτεύουσα, όμως οι πρόβες δεν σταματούν: αξιοποιούνται τα ΠΣΚ, αφού επιστρέφουν σχεδόν κάθε εβδομάδα για να μπορούν να παίζουν όλοι μαζί.

Το 1984 βρίσκει το συγκρότημα φορμαρισμένο. Οι ΚΡΙΣΙΣ έχουν πλέον διαμορφώσει προσωπικό και διακριτό ήχο, πρωτότυπο ρεπερτόριο και σφιχτό δέσιμο επί σκηνής οπότε η παρουσία τους στις 02/03/1984 (Απόκριες) στο Ροκ Φεστιβάλ στο Δημοκρίτειο Ξάνθης θα καταστεί σημείο αναφοράς. Το γκρουπ έχει πλέον διευρύνει τους ηχητικούς του ορίζοντες και προς την ανατολή, εντάσσοντας στο ρεπερτόριό τους μια πρωτότυπη σύνθεση με πρωτοποριακή για την εποχή μίξη ρεμπέτικου και Rock,«Ο τεκές» σε μουσική Δ.Μπόσκου με πρωτότυπους στίχους του Π.Καρακούση ενώ εμπεριέχει και αυτοσχεδιασμό που αναπτύσσεται πάνω στην μελωδία του γνωστού νησιώτικου τραγουδιού «Αρμενάκι». Δυο ακόμη εμφανίσεις πραγματοποιούνται: στις 05/05/1984 στη pub Lyndon (Καβάλα), όπου πρωτοπαρουσιάζονται οι νέες αξιόλογες συνθέσεις τους «Και ούτε λέξη», «Πόλη που κάτι μοιάζει να ψάχνει» από το συνθετικό δίδυμο των Δ.Μπόσκου – Χ.Γεωργιάδη αλλά και το «Άνθρωπος του 20ου αιώνα» (Δ.Μπόσκος- Π.Καρακούσης), και μια εβδομάδα αργότερα, στις 12/05/1984 στη «Disco Volcano» (Ελευθερούπολη).

Αργότερα, μέσα στο 1984, σημειώνεται και η αντικατάσταση του Απόστολου Μπόσκου στο μπάσο από τον Νίκο Χριστοφορίδη (Nicky), ο οποίος θα συμβάλει εξίσου ως σολίστας αλλά και δημιουργικά, μέσα από το τραγούδι του «Τώρα σ΄ αφήνω», το οποίο εντάσσεται στο συναυλιακό line up του γκρουπ. Το παρόν σχήμα θα παίξει ζωντανά σε ένα σαρωτικό live στο 4ο Ροκ Φεστιβάλ στο Αμφιθέατρο Διοικητηρίου στις 21/10/1984, μαζί με τους Rising Chaos και Helen’s Christians. Στην εμφάνιση αυτή θα πρωτοπαρουσιαστεί η σύνθεση «Το Μαύρο» (Δ.Μπόσκος – Π.Καρακούσης). Το 1984 κλείνει με μια μεγάλης διάρκειας εμφάνιση (περιελάμβανε 22 τραγούδια) στη «Disco 2002» στο Παλαιοχώρι.

To 1985 θα σημαδευτεί από την επιστροφή του Αποστόλη Μπόσκου στο μπάσο, με τον οποίο θα δώσουν συναυλία ως προσκεκλημένοι σε μαθητικές εκδηλώσεις στις 06/04/1985 στο πάρκο Φαλήρου. Έχοντας αντιληφθεί ότι το συγκρότημα έχει φτάσει σε ένα επαρκές σημείο ωριμότητας, την περίοδο άνοιξη προς καλοκαίρι του 1985, ο Χρήστος Γεωργιάδης επισκέπτεται μαζί με τον Δημήτρη Μπόσκο το στούντιο Αγροτικόν του Νίκου Παπάζογλου, αποφασισμένοι να ηχογραφήσουν το ρεπερτόριό τους υπό επαγγελματικές συνθήκες και με την επίβλεψη ενός έμπειρου και προικισμένου τεχνίτη του ήχου. Το pre-production της ηχογράφησης ορίστηκε στις 37.500 δρχ. οπότε κάθε μέλος όφειλε να συνεισφέρει το μερίδιό του για την πραγματοποίηση της παραγωγής, όμως ανέκυψαν ενστάσεις αναφορικά με την μελλοντική ηχητική ταυτότητα του γκρουπ από τον Πλουμή Καρακούση, ο οποίος αποχωρεί και θα αντικατασταθεί από τον Χρήστο Τσουρή. Ο τελευταίος συνήθιζε να παρακολουθεί ανελλιπώς τις πρόβες του γκρουπ και ως φίλος τους, θα ενταχθεί ομαλά και γρήγορα στην ομάδα. Με αυτήν την σύνθεση παρουσιάζονται στο καθιερωμένο -και τελευταίο όπως αποδείχτηκε- Ροκ Φεστιβάλ στο Αμφιθέατρο Διοικητηρίου στις 22&23/12/1985, μαζί με τους A.T.P., Spectrum, Μαύρο Τριαντάφυλλο, Ξυπόλητοι, Μαστήριοι, Teytons, Rebels και Βλάμηδες. Στην εμφάνιση αυτή πρωτοπαρουσιάζουν την σύνθεσή τους «Η Φυγή» (Δ.Μπόσκος – Χ.Γεωργιάδης).

Το 1986 θα βρει τους Κρίσις σε μια υποτονική σχετικά περίοδο λόγω ίσως και της μη επιτυχούς εξέλιξης στη προσπάθεια ηχογράφησης που είχε γίνει. Πραγματοποιούν μια καλοκαιρινή εμφάνιση στον Μπάτη, και δίνουν μια συναυλία στις 18/10/1986 στο αμφιθέατρο του Διοικητηρίου, μαζί με το συγκρότημα «Μαύρο Τριαντάφυλλο». Στην συναυλία αυτή πρωτοπαρουσιάζουν την σύνθεση «Πέφτουν σαν σφαίρες» (Χ.Γεωργιάδης).